Turkiyaning Istanbul shaxrida Sharqiy Yevropa, Kavkaz va Markaziy Osiyo mamalakatlari mulkiy huquqlarini jamoaviy boshqaruvchi tashkilotlarining hamkorlik uchrashuvi
Mualliflik huquqini buzish – tubsizlik sari yo‘l demakdir
2023-yilning 4-7-iyul kunlari Kishinyov shahrida (Moldova) “Mualliflik
huquqini jamoaviy boshqarish: Yevropa uslubida tartibga solish, milliy
qonunchilik va raqamli muhit” mavzusida xalqaro konferensiya bo‘lib o‘tdi. Konferensiyadan
ko‘zlangan asosiy maqsad mualliflik huquqi va turdosh huquqlar sohasida o‘zaro
tajriba almashish va ustuvor yo‘nalishlarni aniqlash edi.
Konferentsiyada CISAC, WIPO xalqaro tashkilotlar vakillari va AN “COPYRIGHT” va ANFPI (Moldova),
SCOC AB (Shvetsiya), UACRR (Ukraina), GCA (Gruziya), ARMAUTHOR
(Armaniston), KAZAK
(Qozog‘iston), ZAIKS (Polsha), Heaven 11 (Irlandiya), OAZA + OOA-S (Chexiya), UCMR-ADA (Ruminiya) va
SIIP (O‘zbekiston) vakillari ishtirok etishdi.
Konferensiyada ishtirokchilar tomonidan mualliflik
huquqini himoya qilish tizimini uyg‘unlashtirish va unifikatsiya qilish, raqamli
texnologiya davrida
IT yechimlari uchun haq yig‘ish va taqsimlashga qaratilgan dasturiy
ta’minot masalalari, monitoring dasturlarining
muhimliligi
va ularning ahamiyati, CISAC aʼzolarining suvereniteti va qonuniyligiga zarar yetishini olidini olish uchun samarali
himoyani taʼminlash boʻyicha CISAC rezolyutsiyasini amalga oshirish boʻyicha
umumiy harakatlar ishlab chiqish muhokama qilindi.
Bundan
tashqari, mazkur
Konferensiya doirasida mualliflar va boshqa mualliflik huquqi
egalarining huquqlarini himoya qilish sohasidagi asosiy muammolar belgilab olindi. Konferensiya ishtirokchilari ta’kidlab o‘tishganidek, MDHning
ayrim davlatlari tomonidan televideniya va radiolarda noqonuniy kontent faol qoʻllanilib kelinmoqda. Mavjud qonunchilikka qaramay, ommaviy
axborot vositalari vakillari mulkiy
huquqlarni jamoaviy asosda boshqaruvchi tashkilotlar va mualliflar bilan
litsenziya shartnomalari tuzishni hohlamaydilar va
“Mualliflik huquqi
va turdosh huquqlar to‘g‘risida”gi qonunni har tomonlama chetlab o‘tishga harakat qilmoqdalar. Foydalanuvchilarning kontentdan mualliflarning ruxsatisiz foydalanishi nafaqat mualliflarga, balki
mamlakatning xalqaro
maydondagi obro‘siga ma’naviy va moddiy zarar yetkazmoqda. Mualliflik huquqi bilan bog‘liq masalalar bo‘yicha foydalanuvchilar, jumladan,
televideniya, radio,
kafe, restoran, do‘konlar ham, soha mutaxassislari ham (advokatlar, sudyalar va h.k.) yetarli darajadagi bilimga ega emasliklari kuzatilmoqda.
Shuningdek, ishtirokchilar mualliflik huquqini himoya qilish
sohasidagi qonunchilikni qayta ko‘rib chiqish va mazkur qonunchilikni xorijiy
mutaxassislar va amaliyotchilarni jalb etgan holda modernizatsiya
qilish zarur ekanligini ta’kidlab o‘tishdi.
GAAPO: MUALLIFLIK HUQUQLARINI HIMOYA QILISH BO'YICHA HAMKORLIKDAGI YANGICHA QARASH
Mualliflar, ijodkorlar va ijrochilarning mualliflik huquqlarini himoya qilish palatasi (SIIP) vakillari hammuassislardan biri sifatida Mualliflar va ijrochilar tashkilotlarning global alyansi taqdimotida ishtirok etdi.
Global alyans Tbilisida (Gruziya) yettita davlat (Gruziya, O‘zbekiston,
Armaniston, Moldova, Ozarbayjon, Qozog‘iston va Ukraina) vakili bo‘lgan CISAC
tashkilotlari tomonidan tuzilgan.
Ishtirokchilar globallashuv davridagi dolzarb muammo – mualliflik huquqini
himoya qilishni muhokama qildilar. Global alyansning asosiy maqsadi butun dunyo
bo‘ylab mualliflarning intellektual mulk huquqlarini himoya qilish va asl
asarlarga hurmat madaniyatini yuksaltirishdan iborat.
Raqamli asr ham ijodkorlar, ham iste’molchilar uchun ulkan imkoniyatlarni
taqdim etdi va shu bilan birga mualliflik huquqining buzilishi holatlarining
tez o‘sishiga olib keldi. Ko‘p hollarda intellektual mulk tan olinmasdan va
hatto kompensatsiya olinmasdan foydalaniladi. Bu nafaqat odamlarni munosib
hayratdan mahrum qildi, balki ularning tirikchiligiga tahdid soldi.
Prezident Shavkat Mirziyoyev intellektual mulk obyektlarini himoya qilish
tizimini takomillashtirish chora-tadbirlariga bag‘ishlangan yig‘ilishda san’at
va adabiyot asarlaridan muallifning roziligisiz tijorat maqsadlarida
foydalanish muammolardan biri ekanini ta’kidladi. Mualliflar huquqlarini himoya
qilish palatasi (SIIP) ushbu muammoni hal qilish bo'yicha faol ishlamoqda va
yetti davlat ko'magida tuzilgan xalqaro alyans mualliflik huquqlarini himoya
qilishning samarali vositasidir.
Global alyans qaroqchilik va suiiste'mollikka qarshi jamoaviy choralar
ko'rish imkonini beradi va yanada yumshoq hamkorlik qilish uchun zarur bo'lgan
umumiy ko'rsatmalarni belgilaydi. Bundan tashqari, u turli mamlakatlardagi
ijodkorlarning intellektual mulk huquqlarini himoya qiluvchi resurslardan teng
foydalanishini ta'minlaydi. Bundan tashqari, butun dunyo bo'ylab mualliflik
huquqi tashkilotlari o'rtasida yaqin hamkorlikni rag'batlantirish orqali biz
nizolarni hal qilishda yordam bera olamiz va transchegaraviy huquqbuzarlik
holatlarining oldini olishga yordam beramiz.
Mualliflar va ijodkorlarning global ittifoqini yaratish shunchaki
prinsipial masala emas, bu butun dunyo bo'ylab ijodkorlikning kelajagini ta'minlash yo'lidagi
muhim qadamdir.
Majburiy qarorlar va ilg’or tajribalar bo‘yicha trening
2023 yil 16-17 noyabr kunlari Budapeshtda (Vengriya)
CISACning yillik xalqaro tadbiri boʻlib oʻtdi. Ushbu tadbirning asosiy mavzusi
“Majburiy qarorlar va ilg’or tajribalar bo‘yicha trening” bo‘ldi. Tadbirda
CISAC vakillari va mualliflar huquqlarini jamoaviy asosda boshqarish bilan
shug‘ullanuvchi xorijiy mamlakatlarning 25 jamiyatidan 70 dan ortiq
ishtirokchilar ishtirok etdi.
Mualliflik huquqi va turdosh huquqlar sohasidagi
ushbu muhim xalqaro tadbirda O‘zbekistondan “San’atkor, ijodkorlar va
ijrochilarning mualliflik huquqlarini himoya qilish palatasi” nodavlat notijorat
tashkiloti ishtirok etdi. Tadbir doirasida Palata xalqaro tashkilotlar bilan
muzokaralar olib bordi va asarlar mualliflarini aniqlash bo‘yicha ma’lumotlar
bazalari bilan ishlashda yuzaga keladigan muammolarni muhokama qildi.
Tadbirda asosiy ma’ruzachilar
Sylvain Piat (CISAC) va Declan Rudden (SaorServices) edi. Ular o‘z bilim va
tajribalari bilan o‘rtoqlashdilar, majburiy bo‘lgan qarorlarga asosiy
o‘zgarishlarni taqdim etdilar va jamoaviy huquqlarni boshqarish bo‘yicha ilg‘or
tajribalar bilan o‘rtoqlashdilar. Seminarda, shuningdek, Bolqon mintaqasi
vakili Sreko Barbarik (SOKOJ) so‘zga chiqdi, u MDH-Netning Bolqon tugunini
taqdim etdi. Uning taqdimotida Yugoslaviya parchalanganidan keyin mamlakatlar
mualliflik huquqi va turdosh huquqlarni himoya qilish sohasida duch kelgan
muammolar va ularni hal qilish yo‘llari ko‘rsatilgan. Eng yaxshi variantlardan
biri Bolqon mintaqasi va boshqa mamlakatlardagi mualliflar o‘rtasida
mukofotlarni yanada aniqroq to‘plash va taqsimlash uchun ma’lumotlarni keyingi
uzatish uchun yagona markazga birlashish edi.
Seminarning asosiy mavzularidan biri hujjatlashtirish
edi. Ishtirokchilar ish yuritishni to‘g‘ri tashkil etish, musiqa va audiovizual
asarlar uchun to‘lanadigan haqni taqsimlash tamoyillari bilan bog‘liq
masalalarni muhokama qildilar. Shuningdek, mualliflarni noto‘g‘ri ro‘yxatdan
o‘tkazish, egasi noma’lum senariylar, yeg’ilgan mablag‘larni taqsimlashdagi
xatoliklardan kelib chiqadigan muammolar ham ko‘rib chiqildi.
ARTISJUS mualliflar huquqlarini boshqarish bo‘yicha
Vengriya jamiyati vakili Peter Benjamina Tofa jamiyat tajribasi bilan
o‘rtoqlashdi va Vengriyada mualliflarga haq to‘lash va taqsimlashda duch
keladigan asosiy muammolar haqida gapirdi.