2024-yilning 27-28-may kunlari Innovatsion rivojlanish agentligida AQSh Savdo vazirligi (CLDP) Tijorat huquqini rivojlantirish dasturining “O‘zbekistonda texnologiyalar transferi sohasidagi ixtirolarni baholash” seminari bo‘lib o‘tmoqda. Dastur doirasida O‘zbekiston intellektual mulk (IM) sohasidagi manfaatdor tomonlar va ekspertlar, San’atkor, ijodkor va ijrochilarning mualliflik huquqlarini himoya qilish palatasi (Palata), O‘zbekiston universitetlari, AQSh hukumati, shuningdek, AQShning Boston va Kornell universitetlari O‘zbekistonda texnologiyalar transferi ishtirokchilarining keng auditoriyasini texnologiyalar transferi sohasidagi ixtirolarni baholash bo‘yicha muammolarni muhokama qiladilar va o‘z takliflarini taqdim etadilar.

Seminarning asosiy mavzularidan biri Patent idoralarining texnologiyalar transferini rag‘batlantirish va iqtisodiyotni rivojlantirish uchun IMdan foydalanishdagi roli bo‘ldi. Palata intellektual mulkni muhofaza qilish va himoya qilishning faol ishtirokchisi sifatida Adliya vazirligi bilan hamkorlikda O‘zbekiston Respublikasi hududida ham o‘zbekistonlik, ham boshqa davlatlar mualliflari asarlaridan noqonuniy foydalanishning oldini olish bo‘yicha ish olib bormoqda. Shunga ko‘ra Palata vakillari seminarga maxsus ishtirokchi sifatida taklif etilgan.

Palata raisi, yuridik fanlar doktori, professor Boboqul Toshev seminarda ko‘tarilgan masalalalar yuzasidan quyidagilar haqida gapirdi.

Nima uchun mualliflik huquqini himoya qilish muhim?

Mualliflik huquqini himoya qilish innovatsiyalar va iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirishda ham muhim ro‘l o‘ynaydi. U ijodkorlar va mualliflarga o‘z asarlariga muatlaq huquqlar beradi, ularni yangi kontent yaratish va tarqatishga sarmoya kiritishga undaydi. Mualliflik huquqini himoya qilish, shuningdek, ijodkorlarning manfaatlarini himoya qilish va o‘z mehnati uchun adolatli haq olishini ta’minlash orqali asarlardan noqonuniy foydalanish va nusxa ko‘chirishning oldini olishga yordam beradi.

Texnologiyalar transferi sohasidagi ixtirolarga qanday baho beriladi?

Texnologiyalar transferi ixtirolarini baholash tashkilotlar, mamlakatlar va tarmoqlar o‘rtasida texnologiya transferini osonlashtirish uchun ixtirolarning patentga layoqatliligi, tijorat salohiyati va qiymatini tahlil qilishni o‘z ichiga oladi. Bu murakkab jarayon bo‘lib, texnik va huquqiy bilimlarni, shuningdek, bozor sharoitlari va biznes strategiyalarini tushunishni talab qiladi.

Nima uchun intellektual mulk qonunlari muhim?

Samarali intellektual mulk qonunlari innovatsiyalar va texnologiyalar transferi uchun qulay muhit yaratish uchun juda muhim. Ular mualliflik huquqi egalarining huquqlarini himoya qilish uchun asos yaratadi, IM bozorlarini rivojlantirishga yordam beradi va tadqiqot va ishlanmalarga investitsiyalarni jalb qiladi. Intellektual mulk to‘g‘risidagi ta’sirchan qonunlar ixtirochilar va tadbirkorlarni o‘z ixtirolarini oshkor qilishga va ularning huquqlari himoya qilinishini bilgan holda texnologiya transferi bitimlarini tuzishga undaydi.

Palata mualliflik huquqlarini himoya qilish bilan shug‘ullanadi, lekin nima munosabat bilan vakillari seminarga taklif qilindi?

Seminarning maxsus ishtirokchisi sifatida Palata vakillari IM obektlarini baholash va intellektual huquqlarni himoya qilish sohasidagi tajribasi bilan o‘rtoqlashdi. Palata o‘zining tuzilmasi va mualliflik huquqlarini baholash hamda himoya qilish jarayonlarini taqdim etdi, ushbu tamoyillarni texnologiyalar transferi sohasidagi ixtirolarni baholashda qanday qo‘llash mumkinligini ko‘rsatdi.

Palataning seminardagi ishtiroki texnologiyalar transferi ekotizimida mualliflik huquqini himoya qilish muhimligini ko‘rsatadi. Patent idoralari va boshqa tashkilotlar ixtirolarni baholash va himoya qilish, innovatsiyalarni rag‘batlantirish va iqtisodiy rivojlanishni rag‘batlantirish bo‘yicha samarali strategiyalarni amalga oshirish uchun birgalikda ishlashi kerak.

Biz bugungi kunda IM ta’limiga alohida e’tibor qaratishimiz kerak. Zero, IM bu inson tafakkurining barcha namunalari: ixtirolar, adabiy va badiiy asarlar, dizaynlar, ramzlar, nomlar va tijorat maqsadlarida ishlatiladigan tasvirlardir. IMni himoya qilish orqali biz nafaqat uni yaratuvchilarining manfaatlarini, balki mamlakatimiz kelajagini ham himoya qilamiz.

Biz shuni tushunishimiz kerakki, IM nafaqat patent huquqi, balki mualliflik huquqi, turdosh huquqlar, individuallashtirish vositalariga bo‘lgan huquqlar, tijorat sirlariga bo‘lgan huquqlar va hatto o‘simliklar yangi navlariga bo‘lgan huquqlardir. Bu innovatsiyalar, ijodkorlik va iqtisodiy o‘sishga yordam beradigan yaxlit  tarmoqdir.