Yangiliklar va voqealar

Adabiy va badiiy asarlarni himoya qilish bo‘yicha Bern konvensiyasi

1886-yilda qabul qilingan Bern konvensiyasi asarlar va ularning mualliflarining huquqlarini himoya qilishga qaratilgan.  Bern konvensiyasi 1896-yilda Parijdava 1908-yilda Berlinda qayta ko‘rib chiqilgan. 1914-yilda Bernda yakunlangan. 1928 yilda-Rimda, 1948-yilda Bryusselda, 1967-yilda Stokgolmda va 1971-yilda Parijda qayta ko‘rib chiqilgan va 1979-yilda tuzatilgan.

Konvensiya mualliflarga, masalan, yozuvchilar, musiqachilar, shoirlar, rassomlar va boshqalarni, ular o‘z asarlaridan qanday, kim tomonidan va qanday sharoitlarda foydalanilishini nazorat qilishlari mumkin bo‘lgan vositalarni o‘zida mujassam etgan.  U uchta asosiyt amoyilga asoslanadi va himoyaning minimal darajasini belgilovchi bir qator qoidalarni, shuningdek, ulardan foydalanmoqchi bo‘lgan rivojlanayotgan mamlakatlar uchun maxsus qonunlarni o‘z ichiga oladi.

Bern konvensiyasi asarlar va ularning mualliflarining huquqlarini himoya qilish bilan bog‘liq.  U uchta asosiy yo‘nalishga (milliy rejim, himoya qilishning mustaqilligi, avtomatik himoya) asoslanadi va himoyaning minimal darajasini belgilovchi bir qator qoidalarni, shuningdek, ulardan foydalanishni xohlaydigan rivojlanayotgan mamlakatlar uchun maxsus qonunlarni o‘z ichiga oladi.

Buyuk Britaniyauni 1887-yilda imzolagan, ammo 1988-yilda Mualliflik huquqi, dizayn va patentlar to‘g‘risidagi qonun qabul qilinganda deyarli 100 yil davomida uning ko‘p qismi amaliyotga tatbiq etilmagan edi.

Bern konvensiyasi hozirda amalda va Jahon intellektual mulk tashkiloti (BIMT) tomonidan boshqariladi.

Konvensiya mualliflarga bir qator huquqlar bergan bo‘lsa-da, Bern konvensiyasining eng muhim jihati shundaki, mamlakatlar boshqa a’zo davlat fuqarosi bo‘lgan muallifga har qanday huquqlardan tashqari o‘z fuqarolariga taqdim etayotgan himoyani ham berishi kerak. Boshqacha qilib aytganda, Fransiya fuqarosining Polsha yoki Marokashdagi ishi avtomatik ravishda Polsha yoki Marokash fuqarosining ishi bilan bir xil himoyadan foydalanadi.

Manbalar: https://www.wipo.int

https://cyber.harvard.edu

Oʼzbekiston va Ozarbayjon oʼrtasida mualliflik huquqi va turdosh huquqlarni himoya qilish sohasida hamkorlik memorandumi imzolandi

Joriy yilning 20 iyunь kuni Oʼzbekiston Respublikasi Аdliya vazirligi va Ozarbayjon Respublikasi Intellektual mulk agentligi oʼrtasida mualliflik huquqi va turdosh huquqlarni himoya qilish sohasida hamkorlik memorandumi imzolandi.

Hujjatning maqsadi – mualliflik huquqi va turdosh huquqlarni himoya qilish sohasidagi faoliyatni muvofiqlashtirish, oʼzaro maʼlumot almashish hamda ushbu sohadagi qonunbuzilishlarni oʼz vaqtida aniqlash va chora koʼrish hisoblanadi.

Memorandumga asosan Tomonlar oʼzlarining mualliflik huquqi va turdosh huquqlarni himoya qilish sohasidagi qonunchilik hujjatlari, ularga kiritilgan oʼzgartirishlar va sohadagi boshqa yangiliklar boʼyicha doimiy axborot almashib boradi.

Shuningdek, hujjatga muvofiq Tomonlar mualliflik huquqi va turdosh huquqlarni himoya qilish faoliyati bilan shugʼullanuvchi xodimlari hamda muallif va boshqa ijodkorlarning mulkiy huquqlarini himoya qiluvchi jamoaviy tashkilotlar vakillarining malakasini oshirish hamda ushbu yoʼnalishlar boʼyicha oʼzaro tajriba almashish bilan bogʼliq tadbirlarni amalga oshiradilar.

Аdliya vazirligi

O‘zbekiston va Moldova mualliflik huquqini himoya qilish sohasida hamkorlikni yo‘lga qo‘ygan

Joriy yilning 22 iyul kuni Boku shahrida (Ozarbayjon) Sharqiy Yevropa, Kavkaz va Markaziy Osiyo mamlakatlari mualliflarining mulkiy huquqlarini jamoaviy boshqaruvchi jamiyatlarining navbatdagi ikkinchi yig‘ilishi bo’lib o’tdi.

Yig’ilishdan ko‘zlangan asosiy maqsad kelgusida tashkilotlararo samarali hamkorlikni yo‘lga qo‘yish, mualliflar va ijrochilar huquqlarini boshqarish bo‘yicha o‘zaro ikki tomonlama shartnomalar imzolashdan iborat.

Yig’ilish doirasida “San’atkor, ijodkor va ijrochilarning mualliflik huquqlarini himoya qilish palatasi” (“SIIP”, O‘zbekiston Respublikasi) hamda “Mualliflik huquqi” milliy assotsiatsiyasi” (ANCO, Moldova Respublikasi) va Fonogramma ishlab chiqaruvchilar va ijrochilar мilliy assotsiatsiya o‘rtasida (“ANPFI”, Moldova Respublikasi) huquqlarni o’zaro birgalikda muhofaza qilish to’g’risida shartnomalar tuzildi.

ANCO bosh direktori Oleg Gutyum taʼkidlaganidek: “Bizning maqsadimiz mualliflik huquqi va turdosh huquqlarni himoya qilish sohasida oʻzaro manfaatli hamkorlikni yoʻlga qoʻyishdir. Hozir O‘zbekistonda mualliflar huquqlarini himoya qilishni kuchaytirish bo‘yicha barcha chora-tadbirlar ko‘rilayotganini ko‘rib turibmiz. Onlayn va oflayn rejimda bir nechta uchrashuvlar o'tkazib, biz SIIP ishonchli hamkor ekanligiga amin bo'ldik. Biz SIIP vakillari bilan ochiq va samarali hamkorlik qilishga hamda respublikalarimizda bir-birimizning manfaatlarimizni ifoda etibgina qolmay, balki huquqiy yordam ko‘rsatishga, tajriba almashishga tayyormiz”.

“ANCO” va “ANPFI” vakillari bilan tuzilgan ikki tomonlama shartnomalar SIIPga Moldovadan kelgan fonogrammalar mualliflari, ijrochilari va ishlab chiqaruvchilarining manfaatlarini O‘zbekiston Respublikasi hududida himoya qilish huquqini beradi. Va aksincha, Moldova jamiyatlari vakillari - o'z hududida o'zbek mualliflari va ijrochilarining manfaatlarini himoya qilish huquqini beradi. Bundan tashqari, tuzilgan shartnomalar mualliflik huquqi va turdosh huquqlarni himoya qilish bo‘yicha ta’lim va kommunikatsiya sohalarida hamkorlikni yo‘lga qo‘yish, tajriba almashish va qonunchilikni yanada rivojlantirishga xizmat qiladi.

“Mualliflik huquqi inson huquqlarining ajralmas qismidir. O‘zbekiston Respublikasining JSTga kirish nuqtalaridan biri intellektual mulk huquqlariga, jumladan, mualliflik huquqi va turdosh huquqlarga rioya qilish ekanligini hamma yaxshi biladi, dedi SIIP raisi Boboqul Toshev.

O‘zbekiston va Qozog‘iston Mualliflik huquqlarini himoya qilish jamiyati hamkorlikni yo‘lga qo‘yishdan manfaatdor

22-iyul kuni Boku shahrida (Ozarbayjon Respublikasi) “Mualliflar manfaatlarini oʻzaro ifodalash toʻgʻrisida”gi ikki tomonlama shartnomalar imzolandi. Shartnoma imzolashda “San’atkor, ijodkor va ijrochilarning mualliflik huquqlarini himoya qilish palatasi” (SIIP) nodavlat notijorat tashkiloti boshqaruv raisi Boboqul Toshev va “Qozog‘iston mualliflar jamiyati” (KAZAK) Respublika jamoat birlashmasi raisi Balnur Qidirbek ishtirok etishdi. Ushbu shartnoma tashkilotlarga mualliflar va ijrochilarning huquqlarini himoya qilish sohasida hamkorlik qilish imkonini beradi, shuningdek, ushbu sohani rivojlantirish bo'yicha yechimlarni taklif qilish imkoniyatini beradi.

“Biz Qozog‘iston Respublikasi bilan hamkorlik qilisha tayyormiz. Bizning ijrochilarimiz tez-tez Qozog'istonning turli joylarida chiqish qilishadi, bizning ijrochilarimizni televidenie va radio kanallarida eshitishingiz mumkin. – Bunday ijrolarning har birini himoya qilish kerak, – deydi Palata raisi Boboqul Toshev. - Ushbu kelishuvsiz Qozog‘iston tomoni biz Qozog‘iston mualliflari va ijrochilarini himoya qila olmaganimizdek, o‘z hududida o‘zbek ijrochilarining manfaatlarini himoya qila olmasdi. Imzolangan shartnoma tufayli vaziyat o'zgardi. Bugundan boshlab biz “KAZAK” NNTning O‘zbekiston Respublikasi hududida, “KAZAK” esa Palata a’zolarining (SIIP) Qozog‘iston Respublikasi hududidagi rasmiy vakiliga aylandik. Endi yig'ilgan barcha mukofotlar har yili taqdim etilgan barcha mualliflar va ijrochilar o'rtasida taqsimlanadi. Mualliflarning ijodiy ishlari esa himoya qilinadi”.

SIIP mualliflik huquqi sohasidagi hamkorlikni mustahkamlaydi

2022 yil 13 sentyabr kuni AQSh xalqaro taraqqiyot agentligi (USAID) ko‘magida tashkil etilgan  tashrif doirasida AQShdagi  Jorj Vashington universiteti professorlari Malkolm Rassel-Eynxorn hamda Shon Raymond Robertslar bilan San’atkor, ijodkor va ijrochilarning mualliflik huquqlarini himoya qilish palatasi (SIIP) vakillari o‘rtasida uchrashuv bo‘lib o‘tdi. Yig‘ilish mualliflik huquqi va turdosh huquqlar sohasidagi huquqiy asoslarni va sud-huquq sohasidagi  islohotlarni  o‘rganish hamda  intellektual mulk sohasidagi qonunchilikni rivojlantirish masalalariga bag‘ishlandi.

Yig‘ilishda mualliflik huquqi sohasida sud ishlarini yuritish va mediatsiyani qullash, mualliflik huquqini himoya qilishda ta’lim va aholining huquqiy savodxonligini oshirish masalalari muhokama qilindi. Uchrashuv yakunlari boʻyicha taʼlim sohasida hamkorlikni davom ettirish, mualliflik huquqi va turdosh huquqlar boʻyicha mediatsiya institutini rivojlantirish boʻyicha kelishuvga erishildi.

Palata raisi, professor B.Toshev ta’kidlaganidek: “Bugungi kunda mualliflik huquqlarini himoya qilishda Palata nafaqat huquq sohasi mutaxassislari, balki mualliflik huquqi va turdosh huquqlar ob’ektlaridan foydalanuvchilarni, shuningdek, huquq egalarini ham o‘qitish bo‘yicha faol ish olib bormoqda. Shu bilan birga, mualliflik huquqini himoya qilish sohasida mutaxassislar va tegishli ixtisoslashtirilgan adabiyotlar yetishmaydi”.

Tomonlar hamkorlikni mustahkamlash va O‘zbekiston Respublikasida mualliflik huquqi pozitsiyasini mustahkamlash bo‘yicha kelgusidagi harakatlar haqida bir-birlarini xabardor qilib turishga kelishib oldilar

“Mualliflar va boshqa huquq egalarining huquqlarini boshqarish: muammolar va ularning yechimlari” mavzusida xalqaro konferensiya Samarqand shahrida o‘tkazildi

2022-yilning 10-11-oktabr kunlari Samarqand shahrida O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligi va “San'atkor, ijodkor va ijrochilarning mualliflik huquqlarini himoya qilish palatasi” hamkorligida “Mualliflar va boshqa huquq egalarining huquqlarini boshqarish: muammolar va ularning yechimlari” mavzusida xalqaro konferensiya o‘tkazildi.

Konferensiyaning maqsadi – xorijiy davlatlardagi mualliflik huquqi va turdosh huquqlarni jamoaviy asoslarda boshqaruvchi tashkilotlar o‘rtasida tuzilgan hamkorlik shartnomalari doirasida xalqaro aloqalarni kengaytirish, tuzilgan hamkorlik shartnomalarini amalda qo‘llash tizimini yo‘lga qo‘yish, mulkiy huquqlarni mintaqa va xalqaro doirada boshqarish mexanizmlarini joriy etish, respublikamizning sohaga oid xalqaro majburiyatlarini bajarishga ko‘maklashish yo‘llarini izlash, tashkilotlar o‘rtasida axborot almashinuvini kengaytirish hisoblanadi.

Konferensiya ishida Qozog‘iston, Moldova, Gruziya, Shvetsiya, Chexiyaning mualliflar va turdosh huquqlar sub‘yektlari mulkiy huquqlarini jamoaviy asosda boshqaruvchi tashkilotlar vakillari bevosita ishtirok etgan bo‘lsa, Butunjahon intellektual mulk tashkiloti (WIPO-Jenevada joylashgan) va Ozarbayjon tashkiloti vakillari ZOOM platformasi orqali masofadan qatnashdi.

Bugungi kunda respublikamizda ham mualliflar, ijrochilar va boshqa huquq egalarining huquqlarini muhofaza qilish va himoya qilish sohasida alohida davlat siyosati yuritilmoqda. Xalqaro tajriba asosida sohaga oid amaldagi qonunchilik takomillashtirib borilmoqda, huquqbuzarliklarga qarshi kurashish va buzilgan huquqlarni tiklash bo‘yicha samarali ishlar olib borilmoqda, huquq egalarining mulkiy huquqlarini jamoaviy asoslarda boshqarish tizimi joriy etilgan. Ushbu tizimni tatbiq etish uchun mulkiy huquqlarni jamoaviy asosda boshqaruvchi tashkilot sifatida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining PF-6000-sonli farmoniga asosan “San’atkor, ijodkor va ijrochilarning mualliflik huquqlarini himoya qilish palatasi” tuzilgan va Palata manfaatdor idoralar bilan hamkorligi yo‘lga qo‘yilgan.

O‘zbekiston sohaga oid 5 ta xalqaro konvensiyaning va qator hukumatlararo shartnomalarning a'zosi hisoblanadi. Shunga ko‘ra, milliy qonunchilik ham takomillashtirib borilmoqda. Tadbirda boshqa davlatlarning ushbu sohadagi qonunchiligi haqida atroflicha ma'lumotlar berildi.

Konferensiyada taniqli xorijiy va mahalliy olimlar, xalqaro ekspert va mutaxassislarning ma'ruzalari tinglandi, chiqishlari eshitildi. Tadbir ishtirokchilari sohada amaliyotchi mutaxassislar va olimlar yetishmasligi, asarlardan ruxsatsiz va o‘zboshimchalik bilan foydalanish kamaymayotgani, mualliflar va ijrochilarning asarlaridan foydalanganda esa tegishli haq to‘lashda qiyinchiliklar borligi haqida fikr-mulohazalarini bildirdi. Shuningdek, mamlakatlar iqtisodiyotida intellektual mulkning ulushi pastligicha qolayotgani qayd etildi. Shu maqsadda sohaga oid tashkilotlar o‘rtasida integrasiyani kengaytirish ta'kidlandi.

Tadbir yakunida sohaga oid xalqaro hamkorlikni yanada kuchaytirish, dunyoda yuzaga kelayotgan voqeliklar va raqamli muhit sharoitlarini inobatga olib sohaga zamonaviy va ta'sirchan mexanizmlarni joriy etib borish, axborot almashinuvini kuchaytirish, xorijiy tajribani chuqur o‘rganish asosida amaldagi qonunchilikni takomillashtirish va huquqiy targ‘ibot ishlarini yanada kengaytirishga kelishib olindi.