Yangiliklar va voqealar

AQSh elchixonasi vakili bilan uchrashuv

San’atkor, ijodkor va ijrochilarning mualliflik huquqlarini himoya qilish palatasida AQShning Toshkentdagi elchixonasining atrof-muhit, fan, texnologiya va sog‘liqni saqlash bo‘yicha mutaxassisi Uilyam Lengli bilan uchrashuv bo‘lib o‘tdi. Uchrashuvdan koʻzlangan maqsad Oʻzbekistonda mualliflik huquqi va turdosh huquqlarni himoya qilish masalalarini muhokama qilish edi.

Yig‘ilishda Palata raisi Boboqul Toshev palata faoliyati, uning asosiy vazifasi, O‘zbekistonda mualliflik huquqini himoya qilishdagi muammolari va istiqbollari haqida so‘zlab berdi. Xalqaro aloqalar va axborot bo‘limi boshlig‘i Olesya Romashko xalqaro hamkorlikda erishilayotgan natijalarni taqdim etdi va tashkilotning “Аdabiy va badiiy asarlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi Bern konvensiyasining majburiyatlarni bajarish uchun foydalanuvchilar bilan ishlash tajribasini o‘rtoqlashdi. Shuningdek, u mualliflar va foydalanuvchilar o‘rtasida mualliflik huquqi va turdosh huquqlardan xabardorlikni oshirish bo‘yicha olib borilayotgan ishlar haqida gapirdi.

AQSH elchixonasi vakili Oʻzbekistonda mualliflik huquqlariga rioya qilish masalalari, ushbu sohadagi qonunchilik, Palataning tegishli vazirlik va idoralar vakillaridan iborat mahalliy va xorijiy hamkorlar bilan hamkorlik qilish imkoniyatlari bilan qiziqdi.

San’atkor, ijodkor va ijrochilarning mualliflik huquqlarini himoya qilish palatasi va CLDP hamkorlikni yo‘lga qo‘yadi

Bugun San’atkor, ijodkor va ijrochilarning mualliflik huquqlarini himoya qilish palatasi (SIIP) xodimlari va Tijorat huquqini rivojlantirish dasturi (CLDP, AQSH) vakillari o‘rtasida uchrashuv bo‘lib o‘tdi.

O‘zaro hamkorlikni rivojlantirish, aholi, mualliflar va foydalanuvchilarning mualliflik huquqidan xabardorligini oshirish, tashkilotlar yuristlari, sudyalar va manfaatdor shaxslar uchun maxsus o‘quv dasturlarini tashkil etish, mualliflar va boshqa huquq egalarining huquqlarini himoya qilishni kuchaytirish masalalari muhokama qilindi.

Palata vakillari muallif o‘z huquqlari buzilgan taqdirda himoya qilinishini his qilishi va tegishli ko‘mak olishi kerakligi ta’kidladi. Shu bilan birga, asarlardan foydalanuvchilar mualliflarning ruxsatisiz asardan foydalana olmasligini yoki qo‘shimcha ogohlantirishsiz jarimaga tortilishini mumkinligini sedan chiqarmasliklari kerak.

Ayollar va IM – innovatsiyalar va ijodkorlik katalizatori

26 aprel - Xalqaro intellektual mulk kuni. Butunjahon intellektual mulk tashkilotining (BIMT) 2023 yilgi mavzusi “Ayollar va IM – innovatsiyalar va ijodkorlik katalizatori”. Har yili o‘tkaziladigan Intellektual mulk kuni intellektual mulk huquqlarining innovatsiyalar va ijodkorlik uchun katalizator sifatidagi ahamiyatini nishonlash imkoniyatidir. Va ko‘pincha bu jihat e’tibordan chetda qoladi, ayniqsa ayollarga nisbatan.

Ayollar intellektual mulk sohasida muhim rol o‘ynaydi va ular ko‘pincha gender tengsizligi bilan bog’liq to‘siqlarga duch kelishadi. Misol uchun, ayollar uchun o‘z g’oyalarini rivojlantirish uchun kapital va resurslarga kirish qiyinroq bo‘lishi mumkin. Shuningdek, ayollar o‘zlarining intellektual mulklarini himoya qilishda kamsitishlarga duch kelishlari mumkin. Intellektual mulk sohasiga katta hissa qo‘shgan birinchi ayollardan biri aktrisa va ixtirochi Xedi Lamarr edi. U radio orqali boshqariladigan torpedalar nishonni topishga yordam berish uchun spektral bo‘linish texnologiyasini ishlab chiqdi. Keyinchalik bu texnologiya Wi-Fi va Bluetoothning rivojlanishi uchun asos bo‘ldi.

Bundan tashqari, ayollar ko‘pincha ijtimoiy muammolarni hal qilishga qaratilgan innovatsion mahsulotlar va xizmatlarni ishlab chiqadilar. Ular odamlar hayotini yaxshilaydigan va iqtisodiyotni rivojlantirishga yordam beradigan mahsulotlar yaratadilar. Misol uchun, Margaret Kaylash batareyalarning ishlash muddatini ko‘paytirish imkonini beruvchi texnologiyani ixtiro qildi, bu esa lityum xujayralari yordamida amalga oshirildi. Ushbu texnologiya mobil telefonlardan tortib avtomobillargacha bo‘lgan keng turdagi qurilmalarda qo‘llaniladi.

Mualliflik huquqini himoya qilish palatasi raisi Boboqul Toshev ta’kidlaganidek, ayollar intellektual mulk sohasida muhim rol o‘ynaydi va innovatsiyalar va ijodkorlik uchun katalizatorlardir. Bu sohada ayollarning resurslar va imkoniyatlardan teng foydalanishini ta’minlash uchun biz gender tengsizligi oldidagi to‘siqlarni tan olishimiz va bartaraf etishimiz kerak. Umuman olganda, jinsi, irqi va ijtimoiy mavqeidan qat’i nazar, har bir inson iqtisodiyot va butun jamiyat rivojiga hissa qo‘shishi uchun intellektual mulk yanada keng qamrovli bo‘lishi kerak. Butunjahon intellektual mulk kuni esa innovatsiyalar va ijodiy yutuqlarni himoya qilish muhimligini ta’kidlaydi.

Asarlarni saqlash uchun topshiris

Mualliflik huquqi ob’ektlarini (asarlarini) saqlash uchun topshirish (depozitariy) - adabiyot, fan va san’at asarlariga mualliflik huquqini ta’minlash usuli bo‘lib, hujjatli qayd etishni nazarda tutadi:

Agar siz asarni Mualliflik huquqini himoya qilish palatasiga depozitariyga topshirsangiz, sizga omonat sertifikati beriladi, undan siz mualliflik va tegishli huquqlarni yaratishni tasdiqlovchi hujjat sifatida foydalanishingiz mumkin.

Eslatib o‘tamiz, asarlarni Mualliflik huquqlarini himoya qilish palatasiga depozitariyga qo‘yish, Palatadan ro‘yxatdan o‘tkazish kabi bepuldir.

Sharqning sakkizinchi yulduzi

Bugun, 9-fevral kuni ushbu xodisa sodir bo‘ldi, faqat bundan 582 yil oldin. Shu kuni Sharq madaniyatining bosh markazi – Hirot shahrida o‘zbek adabiyotining asoschisi bo‘lish nasib etgan o‘g‘lon paydo bo‘ldi.

Bolaligidan u adabiyotga bo‘lgan hayratlanarli darajadagi qiziqishi bilan ajralib turardi. Alisher Navoiy ulg‘aygach, nafaqat o‘zbek adabiyotiga, balki O‘rta Osiyo san’ati va me’morchiligiga ham ulkan hissa qo‘shdi. Bugungi kunda Alisher Navoiy nomi Shekspir, Dante, Gomer, Pushkin kabi mashhur yozuvchi va shoirlar bilan bir qatorda turibdi. Venger sharqshunosi J.Ekman o‘zining “Chig‘atoy adabiyoti” essesida Navoiy haqida “turkiyzabon so‘z mulkining hukmdori”, nemis yozuvchisi Alfred Kurella esa Navoiyni “Sharqning sakkizinchi yulduzi” deb atagan.

Alisher Navoiy asarlari jahon kutubxonalari va muzeylarida saqlanmoqda, uning merosi olimlar tomonidan o‘rganilmoqda, u haqida minglab kitoblar nashr etilgan. Va agar u hozir tug‘ilgan bo‘lganida, uning she’rlari dolzarb bo‘lar edi.

Mualliflik huquqi va surat

Bugungi kunda ba'zilar, agar surat telefon kamerasi yoki oddiy kamera bilan professional bo'lmagan odam tomonidan olingan bo'lsa, unda bu asar mualliflik huquqi bilan himoyalanmagan, deb yanglishmoqda.

Qanchadan-qancha odam taom yoki manzarani suratga olib, fotosurati mualliflik huquqi bilan himoyalangan bo‘lishi mumkinligini bilmay turib, ularni ijtimoiy tarmoqlarga joylashtiradi?

Ushbu uchta shartga javob beradigan har qanday surat mualliflik huquqi bilan himoyalangan:

- muallifning asari bo'lishi kerak (asl nusxasi);

- u har qanday shaklda taqdim etilishi kerak (raqamli, bosma, shunchaki kimgadir aytilgan fikr emas);

- asar muallifning mulkiy huquqi ish beruvchiga o'tkaziladigan shartnoma bo'yicha bajarilmasligi kerak.

Shaxsiy sahifada e'lon qilingan va muallifning boshqa shaxsga bo'lgan mulkiy huquqlarini ta'minlamasdan chop etilgan asl nusxa mualliflik huquqi qonuni bilan himoyalangan. Bu nima degani?

Hech kim muallifning ruxsatisiz garchi bu surat muallifning shaxsiy sahifasida bo‘lsa va boshqalarning fikricha badiiy qimmatga ega bo‘lmasa ham ushbu suratdan foydalanishga, qayta joylashga yoki o‘zgartirish kiritishga haqli emas.

Ushbu suratdan foydalanmoqchi bo'lgan har bir kishi muallifdan ruxsat so'rashi kerak. Muallif suratdan qayerda va qanday foydalanishga ruxsat berishini yoki asaridan foydalanishni ta'qiqlashini aniq ko'rsatgan holda ruxsat berishga haqli. Agar javob ijobiy bo'lsa, moliyaviy jihati majburiy ravishda ko'zda tutiladi: pullik yoki bepul.

Agar muallifning ruxsati olinmasa, lekin shunga qaramay suratdan foydalanishga qaror qilingan bo‘lsa, muallif O‘zbekiston Respublikasi “Mualliflik huquqi va unga aloqador huquqlar to‘g‘risida”gi qonunining 65-moddasiga muvofiq yetkazilgan zarar va ma’naviy zararni qoplashni talab qilishga haqli.

Muallif, turdosh huquqlar egasi yoki mutlaq huquqlarning boshqa egasi huquqbuzardan quyidagilarni talab qilishga haqli:

huquqlarni tan olish;

huquq buzilishiga qadar mavjud bo'lgan mavqeini tiklash va huquqni buzadigan yoki uning buzilishi tahdidini keltirib chiqaradigan harakatlarni tugatish;

huquq egasi, agar uning huquqi buzilmagan bo'lsa, fuqarolik muomalasining normal sharoitlarida olinmay qolgan daromadi miqdoridagi zararni qoplash. Agar huquqbuzar mualliflik huquqi yoki turdosh huquqlarning buzilishi natijasida daromad olgan bo‘lsa, huquq egalari yo‘qotilgan foydani boshqa zararlar bilan bir qatorda ushbu daromadlardan kam bo‘lmagan miqdorda qoplashni talab qilishga haqli;

huquqbuzarlikning xususiyatidan va huquqbuzarning aybdorlik darajasidan kelib chiqqan holda, bojxona qoidalarini hisobga olgan holda, zarar yetkazilganligidan qat’i nazar, to‘langan zararning o‘rniga bazaviy hisoblash miqdorining yigirma baravaridan ming baravarigacha miqdorda tovon to‘lash;

ushbu Qonunda belgilangan ularning huquqlarini himoya qilish bilan bog'liq qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa choralarni ko'rish.