KATEGORIYALAR
“Mualliflik huquqini himoya qilishning dolzarb masalalari” mavzusidagi o‘quv-seminarining
Joriy yilning 9
dekabr kuni Buxoro viloyat adliya boshqarmasi va San'atkor, ijodkor va
ijrochilarning mualliflik huquqlarini himoya qilish palatasi bilan hamkorlikda
Buxoro ixtisoslashtirilgan san'at maktabida Mualliflik huquqini himoya
qilishning dolzarb masalalari” mavzusida o‘quv-seminari bo‘lib o‘tdi. Unda
viloyatda ijod qilib kelayotgan dramaturglar, shoirlar, bastakorlar,
ijrochilar, musiqa yo‘nalishidagi pedagoglar va jamoatchilik vakillari ishtirok
etdi.
Tadbirda ma'ruza
qilgan San'atkor, ijodkor va ijrochilarning mualliflik huquqlarini himoya
qilish palatasi Boshqaruvi raisi, professor Boboqul Toshev mamlakatimizda
mualliflik huquqini himoya qilish sohasida amalga oshirilayotgan islohotlar,
sohaga oid qonunchilikdagi yangiliklar, huquq egalarining mulkiy huquqlarini
boshqaruvchi tashkilotlar faoliyati, ayrim ijodkorlar va ijrochilar o‘rtasida
yuzaga kelayotgan kelishmovchilarning sabablari va ularni bartaraf etish
yo‘llari haqida to‘xtalib o‘tdi.
B.Toshevning
so‘zlariga ko‘ra respublikamiz mualliflik huquqi va turdosh huquqlar
(ijrochilik huquqi)ga oid 5 ta xalqaro konvensiya va bir qator xalqaro
hukumatlararo shartnomalarning a'zosi hisoblanadi. Shuningdek, joriy
yilning 3 oktyabr kuni
Prezidentimiz tomonidan MDH davlatlari o‘rtasida telekommunikatsiya
tarmoqlarida mualliflik huquqi va turdosh huquqlarga rioya etish to‘g‘risidagi
Bitimga qo‘shilish bo‘yicha qaror qabul qilingan.
Respublikamiz
mualliflik huquqi va turdosh huquqlarga rioya etish bo‘yicha zimmasiga olgan
xalqaro majburiyatlarini bajarish, davlatimizning ushbu sohada xalqaro
reytingini ko‘tarish va imijini yaxshilash uchun davlat organlari, nodavlat
notijorat tashkilotlarining hamkorlikdagi faoliyatini yo‘lga qo‘yish muhim
hisoblanadi.
Bugungi kunda
mualliflik huquqiga rioya qilish dolzarbligicha qolmoqda. Ayniqsa, ijrochilar
bilan mualliflar o‘rtasida musiqiy asarlarni yaratish, undan foydalanishda
shartnomaviy munosabatlarning yaxshi yo‘lga qo‘yilmagani qator nizolarning ham
kelib chiqishiga sabab bo‘lmoqda.
So‘zga chiqqan Adliya
boshqarmasi intellektual mulk huquqlarini himoya qilish bo‘limi boshlig‘i
Sherali Jo‘rayevning ta'kidlashicha, asarlardan va fonogrammalardan o‘z
faoliyatida dam olish maskanlari, savdo nuqtalari, umumiy ovqatlanish
korxonalari va boshqa joylarda huquq egalari yoki ularning mulkiy huquqlarini
boshqaruvchi tashkilot bilan tegishli shartnoma tuzmasdan foydalanib
kelayotgani tashvishli holdir. Ayni vaqtda, asarlardan ruxsatsiz foydalanish
oqibatida huquq egalari o‘zlariga tegishli mualliflar va ijrochilik haqi
olmasdan qolmoqda. Bu huquq egalarining moddiy jihatdan
qo‘llab-quvvvatlanmasligiga hamda davlat byudjetiga tegishli mablag‘
tushmasligiga ham sabab bo‘lmoqda.
Adliya
boshqarmasining intellektual mulk huquqlarini himoya qilish bo‘limi tomonidan
joylarda o‘rganishlar olib borish orqali sohaga oid huquqbuzarlikliklarni
aniqlash, huquqbuzarlarga nisbatan tegishli bayonnomalar rasmiylashtirish va
sud tartibida tegishli jarimalar belgilashga oid faoliyati yo‘lga qo‘yilgan.
Tadbir
ishtirokchilari viloyatda sohaga oid huquqiy bilimlarni tarqatish, tegishli
huquqiy targ‘ibot ishlarini kuchaytirish, ijodkorlarga huquqiy va amaliy yordam
ko‘rsatib borishga kelishib oldilar.
Tadbirda
ishtirokchilar tomonidan berilgan savollarga mutaxassislar tomonidan javoblar berildi.
Adliya boshqarmasi
Mualliflik huquqi va turdosh huquqlar sohasida xabardorlikni oshirish boyicha SIIP va YUNESKOning O‘zbekistondagi vakolatxonasi muhokama qilishdi
San'atkor, ijodkor va ijrochilarning mualliflik
huquqlarini himoya qilish palatasi vakillari YUNESKOning Toshkentdagi
vakolatxonasiga tashrif buyurdi. Ushbu tashrifdan ko‘zlangan maqsad O‘zbekiston
Respublikasida mualliflik huquqi va turdosh huquqlar sohasida xabardorlikni
oshirishda Palata va YUNESKOning O‘zbekistondagi vakolatxonasi o‘rtasidagi
hamkorlikni muhokama qilishdan iborat edi.
Yig‘ilish avvalida Palata faoliyati, uning rivojlanish
strategiyasi hamda mualliflik huquqi va turdosh huquqlarga oid bilimlarni
tarqatish borasida amalga oshirilayotgan ishlar haqida atroflicha ma’lumot
berildi. Palata ijrochi direktori Baxtiyor Usmanovning ta’kidlashicha, bugungi kunda
Palata xodimlari ham mualliflar, ham foydalanuvchilar uchun turli treninglar,
mahorat darslari o‘tkazmoqda. Xalqaro aloqalar va axborotlashtirish boshqarmasi
boshlig‘i Olesya Romashko xorijiy mualliflik huquqlarini himoya qilish jamiyatlari bilan doimiy hamkorlik
qilish haqida gapirdi. 2022-yil oktyabr oyida. “Mualliflar va boshqa huquq
egalarining huquqlarini boshqarish: muammolar va ularning yechimlari” nomli xalqaro
konferensiyasi boʻlib oʻtdi, konferensiya
doirasida Yevropa, Kavkaz va Osiyo mualliflik
jamiyatlari vakillari hamda CISAC va WIPO vakillari yig‘ilganida mualliflik huquqi sohasidagi
asosiy muammo va tahdidlar, asarlardan qonuniy foydalanishni ta’minlash
mexanizmlari belgilab olindi va turdosh huquqlar ob'ektlari, shuningdek, ushbu
sohada ta'lim va huquqiy savodxonlikni oshirish masalalari muhokama qilindi.
YUNESKOning
O‘zbekistondagi vakolatxonasining madaniyat bo‘yicha mutaxassisi Muxayo
Mahmudova taqdim etilgan ma’lumotlar uchun minnatdorlik bildirib, YUNESKO faoliyati,
mualliflik huquqi sohasidagi hamkorlik imkoniyatlari va bu borada aholining
xabardorligini oshirish bo‘yicha keyingi dasturlarni ishlab chiqish bo‘yicha
o‘zaro hamkorlik imkoniyatlari haqida ma’lumot berdi.
Uchrashuvda mualliflik
huquqi va turdosh huquqlar sohasidagi bilimlarni oshirish masalasi muhimligi
qayd etildi. Shu munosabat bilan oʻzaro hamkorlikni davom ettirish va samarali
hamkorlikni yanada rivojlantirish boʻyicha aniq maqsad va vazifalarni belgilash
uchun kengaytirilgan tarkibda muzokaralar oʻtkazish taklif etildi.
“Mualliflar va boshqa huquq egalarining huquqlarini boshqarish: muammolar va ularning yechimlari” mavzusida xalqaro konferensiya Samarqand shahrida o‘tkazildi
2022-yilning 10-11-oktabr kunlari Samarqand shahrida
O‘zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligi va “San'atkor, ijodkor va ijrochilarning
mualliflik huquqlarini himoya qilish palatasi” hamkorligida “Mualliflar va
boshqa huquq egalarining huquqlarini boshqarish: muammolar va ularning
yechimlari” mavzusida xalqaro konferensiya o‘tkazildi.
Konferensiyaning maqsadi – xorijiy davlatlardagi
mualliflik huquqi va turdosh huquqlarni jamoaviy asoslarda boshqaruvchi
tashkilotlar o‘rtasida tuzilgan hamkorlik shartnomalari doirasida xalqaro
aloqalarni kengaytirish, tuzilgan hamkorlik shartnomalarini amalda qo‘llash
tizimini yo‘lga qo‘yish, mulkiy huquqlarni mintaqa va xalqaro doirada
boshqarish mexanizmlarini joriy etish, respublikamizning sohaga oid xalqaro
majburiyatlarini bajarishga ko‘maklashish yo‘llarini izlash, tashkilotlar
o‘rtasida axborot almashinuvini kengaytirish hisoblanadi.
Konferensiya ishida Qozog‘iston, Moldova, Gruziya,
Shvetsiya, Chexiyaning mualliflar va turdosh huquqlar sub‘yektlari mulkiy
huquqlarini jamoaviy asosda boshqaruvchi tashkilotlar vakillari bevosita
ishtirok etgan bo‘lsa, Butunjahon intellektual mulk tashkiloti (WIPO-Jenevada
joylashgan) va Ozarbayjon tashkiloti vakillari ZOOM platformasi orqali
masofadan qatnashdi.
Bugungi kunda respublikamizda ham mualliflar,
ijrochilar va boshqa huquq egalarining huquqlarini muhofaza qilish va himoya
qilish sohasida alohida davlat siyosati yuritilmoqda. Xalqaro tajriba asosida
sohaga oid amaldagi qonunchilik takomillashtirib borilmoqda, huquqbuzarliklarga
qarshi kurashish va buzilgan huquqlarni tiklash bo‘yicha samarali ishlar olib
borilmoqda, huquq egalarining mulkiy huquqlarini jamoaviy asoslarda boshqarish
tizimi joriy etilgan. Ushbu tizimni tatbiq etish uchun mulkiy huquqlarni
jamoaviy asosda boshqaruvchi tashkilot sifatida O‘zbekiston Respublikasi
Prezidentining PF-6000-sonli farmoniga asosan “San’atkor, ijodkor va ijrochilarning
mualliflik huquqlarini himoya qilish palatasi” tuzilgan va Palata manfaatdor
idoralar bilan hamkorligi yo‘lga qo‘yilgan.
O‘zbekiston sohaga
oid 5 ta xalqaro konvensiyaning va qator hukumatlararo shartnomalarning a'zosi
hisoblanadi. Shunga ko‘ra, milliy qonunchilik ham takomillashtirib borilmoqda.
Tadbirda boshqa davlatlarning ushbu sohadagi qonunchiligi haqida atroflicha
ma'lumotlar berildi.
Konferensiyada
taniqli xorijiy va mahalliy olimlar, xalqaro ekspert va mutaxassislarning
ma'ruzalari tinglandi, chiqishlari eshitildi. Tadbir ishtirokchilari sohada
amaliyotchi mutaxassislar va olimlar yetishmasligi, asarlardan ruxsatsiz va
o‘zboshimchalik bilan foydalanish kamaymayotgani, mualliflar va ijrochilarning
asarlaridan foydalanganda esa tegishli haq to‘lashda qiyinchiliklar borligi
haqida fikr-mulohazalarini bildirdi. Shuningdek, mamlakatlar iqtisodiyotida
intellektual mulkning ulushi pastligicha qolayotgani qayd etildi. Shu maqsadda
sohaga oid tashkilotlar o‘rtasida integrasiyani kengaytirish ta'kidlandi.
Tadbir yakunida
sohaga oid xalqaro hamkorlikni yanada kuchaytirish, dunyoda yuzaga kelayotgan
voqeliklar va raqamli muhit sharoitlarini inobatga olib sohaga zamonaviy va
ta'sirchan mexanizmlarni joriy etib borish, axborot almashinuvini kuchaytirish,
xorijiy tajribani chuqur o‘rganish asosida amaldagi qonunchilikni
takomillashtirish va huquqiy targ‘ibot ishlarini yanada kengaytirishga kelishib
olindi.
SIIP mualliflik huquqi sohasidagi hamkorlikni mustahkamlaydi
2022
yil 13 sentyabr kuni AQSh xalqaro taraqqiyot agentligi (USAID) ko‘magida tashkil etilgan tashrif doirasida AQShdagi
Jorj Vashington universiteti professorlari Malkolm Rassel-Eynxorn hamda Shon
Raymond Robertslar bilan San’atkor, ijodkor va ijrochilarning mualliflik
huquqlarini himoya qilish palatasi (SIIP) vakillari o‘rtasida uchrashuv bo‘lib o‘tdi.
Yig‘ilish mualliflik huquqi va turdosh huquqlar sohasidagi huquqiy asoslarni va sud-huquq sohasidagi islohotlarni
o‘rganish hamda intellektual mulk sohasidagi qonunchilikni
rivojlantirish masalalariga bag‘ishlandi.
Yig‘ilishda
mualliflik
huquqi sohasida sud ishlarini yuritish
va mediatsiyani
qullash,
mualliflik huquqini himoya qilishda ta’lim va aholining huquqiy savodxonligini
oshirish masalalari muhokama qilindi. Uchrashuv yakunlari boʻyicha taʼlim
sohasida hamkorlikni davom ettirish, mualliflik huquqi va turdosh huquqlar
boʻyicha mediatsiya institutini rivojlantirish boʻyicha kelishuvga erishildi.
Palata
raisi, professor B.Toshev ta’kidlaganidek: “Bugungi kunda mualliflik huquqlarini himoya qilishda Palata nafaqat huquq sohasi
mutaxassislari, balki mualliflik huquqi va turdosh huquqlar ob’ektlaridan
foydalanuvchilarni, shuningdek, huquq egalarini ham o‘qitish bo‘yicha faol ish
olib bormoqda. Shu bilan birga, mualliflik huquqini himoya qilish sohasida
mutaxassislar va tegishli ixtisoslashtirilgan adabiyotlar yetishmaydi”.
Tomonlar hamkorlikni mustahkamlash va O‘zbekiston
Respublikasida mualliflik huquqi pozitsiyasini mustahkamlash bo‘yicha
kelgusidagi harakatlar haqida bir-birlarini xabardor qilib
turishga kelishib oldilar
O‘zbekiston va Qozog‘iston Mualliflik huquqlarini himoya qilish jamiyati hamkorlikni yo‘lga qo‘yishdan manfaatdor
22-iyul kuni
Boku shahrida (Ozarbayjon Respublikasi) “Mualliflar manfaatlarini oʻzaro
ifodalash toʻgʻrisida”gi ikki tomonlama shartnomalar imzolandi. Shartnoma
imzolashda “San’atkor, ijodkor va ijrochilarning mualliflik huquqlarini himoya
qilish palatasi” (SIIP) nodavlat notijorat tashkiloti boshqaruv raisi Boboqul
Toshev va “Qozog‘iston mualliflar jamiyati” (KAZAK) Respublika jamoat
birlashmasi raisi Balnur Qidirbek ishtirok etishdi. Ushbu shartnoma
tashkilotlarga mualliflar va ijrochilarning huquqlarini himoya qilish sohasida
hamkorlik qilish imkonini beradi, shuningdek, ushbu sohani rivojlantirish
bo'yicha yechimlarni taklif qilish imkoniyatini beradi.
“Biz
Qozog‘iston Respublikasi bilan hamkorlik qilisha tayyormiz. Bizning
ijrochilarimiz tez-tez Qozog'istonning turli joylarida chiqish qilishadi,
bizning ijrochilarimizni televidenie va radio kanallarida eshitishingiz mumkin.
– Bunday ijrolarning har birini himoya qilish kerak, – deydi Palata raisi
Boboqul Toshev. - Ushbu kelishuvsiz Qozog‘iston tomoni biz Qozog‘iston
mualliflari va ijrochilarini himoya qila olmaganimizdek, o‘z hududida o‘zbek
ijrochilarining manfaatlarini himoya qila olmasdi. Imzolangan
shartnoma tufayli vaziyat o'zgardi. Bugundan boshlab biz “KAZAK” NNTning
O‘zbekiston Respublikasi hududida, “KAZAK” esa Palata a’zolarining (SIIP) Qozog‘iston Respublikasi hududidagi
rasmiy vakiliga aylandik. Endi yig'ilgan barcha mukofotlar har yili taqdim
etilgan barcha mualliflar va ijrochilar o'rtasida taqsimlanadi. Mualliflarning
ijodiy ishlari esa himoya qilinadi”.
O‘zbekiston va Moldova mualliflik huquqini himoya qilish sohasida hamkorlikni yo‘lga qo‘ygan
Joriy yilning 22 iyul kuni Boku shahrida (Ozarbayjon) Sharqiy Yevropa,
Kavkaz va Markaziy Osiyo mamlakatlari mualliflarining mulkiy huquqlarini
jamoaviy boshqaruvchi jamiyatlarining navbatdagi ikkinchi yig‘ilishi bo’lib
o’tdi.
Yig’ilishdan ko‘zlangan asosiy maqsad kelgusida tashkilotlararo samarali
hamkorlikni yo‘lga qo‘yish, mualliflar va ijrochilar huquqlarini boshqarish
bo‘yicha o‘zaro ikki tomonlama shartnomalar imzolashdan iborat.
Yig’ilish doirasida “San’atkor, ijodkor va ijrochilarning mualliflik huquqlarini himoya qilish palatasi” (“SIIP”, O‘zbekiston Respublikasi) hamda “Mualliflik huquqi” milliy assotsiatsiyasi” (ANCO, Moldova Respublikasi) va Fonogramma ishlab chiqaruvchilar va ijrochilar мilliy assotsiatsiya o‘rtasida (“ANPFI”, Moldova Respublikasi) huquqlarni o’zaro birgalikda muhofaza qilish to’g’risida shartnomalar tuzildi.
ANCO bosh direktori Oleg Gutyum taʼkidlaganidek: “Bizning maqsadimiz
mualliflik huquqi va turdosh huquqlarni himoya qilish sohasida oʻzaro manfaatli
hamkorlikni yoʻlga qoʻyishdir. Hozir O‘zbekistonda mualliflar huquqlarini himoya
qilishni kuchaytirish bo‘yicha barcha chora-tadbirlar ko‘rilayotganini ko‘rib
turibmiz. Onlayn va oflayn rejimda bir nechta uchrashuvlar o'tkazib, biz SIIP
ishonchli hamkor ekanligiga amin bo'ldik. Biz SIIP vakillari bilan ochiq va
samarali hamkorlik qilishga hamda respublikalarimizda bir-birimizning
manfaatlarimizni ifoda etibgina qolmay, balki huquqiy yordam
ko‘rsatishga, tajriba almashishga tayyormiz”.
“ANCO” va “ANPFI” vakillari bilan tuzilgan ikki tomonlama shartnomalar
SIIPga Moldovadan kelgan fonogrammalar mualliflari, ijrochilari va ishlab
chiqaruvchilarining manfaatlarini O‘zbekiston Respublikasi hududida himoya
qilish huquqini beradi. Va aksincha, Moldova jamiyatlari vakillari - o'z
hududida o'zbek mualliflari va ijrochilarining manfaatlarini himoya qilish huquqini
beradi. Bundan tashqari, tuzilgan shartnomalar mualliflik huquqi va turdosh
huquqlarni himoya qilish bo‘yicha ta’lim va kommunikatsiya sohalarida
hamkorlikni yo‘lga qo‘yish, tajriba almashish va qonunchilikni yanada
rivojlantirishga xizmat qiladi.
“Mualliflik huquqi inson huquqlarining ajralmas qismidir. O‘zbekiston
Respublikasining JSTga kirish nuqtalaridan biri intellektual mulk huquqlariga,
jumladan, mualliflik huquqi va turdosh huquqlarga rioya qilish ekanligini hamma
yaxshi biladi, dedi SIIP raisi Boboqul Toshev.